Sociale verloskunde is bedoeld om alle kinderen een goede, gezonde en kansrijke start te geven. Sommige (aanstaande) ouders hebben een gunstiger uitgangspositie dan anderen. Maar wat als de uitgangspositie niet zo positief is, en wanneer wordt dit kwetsbaar genoemd ?
Ook na een lange periode van samenwerking, bleken het Erasmus MC en de gemeente Rotterdam een verschillende taal te spreken als het gaat om kwetsbare zwangeren of zwangeren in kwetsbare omstandigheden. Dat gaf onduidelijkheid: over wie hebben we het nu eigenlijk?
Wonen in achterstandswijken is een veelgebruikte, maar te grove maat voor kwetsbaarheid. Een andere manier om kwetsbaarheid te benaderen is kijken naar de aanwezigheid van problemen zoals schulden, werkloosheid, huisvestingsproblemen, relatieproblemen, huiselijk geweld of een combinatie daarvan. Deze problemen kunnen veel stress opleveren wat een (zwangere) vrouw kwetsbaar kan maken. Óf zwangere vrouwen met veel stress ook echt kwetsbaar zijn, en in welke mate, hangt af van beschermende factoren zoals voldoende veerkracht, een stabiel gezinsklimaat of een ondersteunend sociaal netwerk.
Vanwege de ‘taalverschillen’ hebben de gemeente Rotterdam en het Erasmus MC samen de Rotterdamse definitie opgesteld. Hierin wordt kwetsbaarheid tijdens de zwangerschap beschreven als een disbalans tussen risicofactoren en beschermende factoren in relatie tot de zelfredzaamheid. De professional en de vrouw wegen gezamenlijk af of er wel of geen sprake is van een disbalans die zorgt voor kwetsbaarheid.
De definitie is bedoeld als leidraad om het gesprek aan te gaan, enerzijds tussen samenwerkingspartijen in zorg- en hulpverlening, anderzijds op individueel niveau tussen professional en zwangeren. De definitie is ook basis om het aantal (zeer) kwetsbare en potentieel kwetsbare zwangeren in een gemeente te berekenen en zo zicht te krijgen op eventuele lacunes in de zorg- en hulpverlening.
Om alle gemeentes inzicht te geven in kwetsbaarheid onder vrouwen en mannen in de reproductieve leeftijd, ofwel mensen die potentieel ouder kunnen zijn of worden, is de atlas kwetsbaarheid ontwikkeld. Met gebruik van CBS-data is een model opgesteld om het risico op kwetsbaarheid te voorspellen. Ook hier gaat het om (combinaties van) de verschillende (individuele en omgevings-) factoren. Samen leiden ze tot een kwetsbaarheidsscore. Deze geeft weer in welke wijken (potentiële) ouders een hoger, of juist lager dan gemiddeld risico hebben op een kwetsbare situatie. Ook met deze atlas kunnen gemeentes een beter beeld krijgen over welke wijken meer aandacht verdienen en waar er lacunes in de zorg- en hulpverlening zijn.
Voorspellingen over kwetsbaarheid tijdens de zwangerschap zijn nog in ontwikkeling. Gebruikmakend van de Rotterdams definitie werken het Erasmus MC en het RIVM dit verder uit. Gemeenten kunnen via de regiobeelden al wel zicht krijgen op individuele factoren die een rol spelen bij kwetsbaarheid.